Poster Muurtentoonstelling 2018 Schoolmeesters

Graven van onderwijzers

Op de Oude Algemene Begraafplaats (OAB) is een aantal graven te vinden van (hoofd)onderwijzers van de eerste lagere scholen in Zeist. Het betreft de graven C17, E60, E62, E106, G131 en O50.

Het graf C17 is van vader Simon en zoon Adrianus de Meijere, beiden hoofdonderwijzer aan de openbare gemeenteschool. E60 en E106 zijn familiegraven van De Meijere. De graven G131 en E62 zijn familiegraven van Jacob van Zanten, hoofdonderwijzer aan de hervormde school. Het graf O50 is van Abraham Christiaan de Vriendt, hoofdonderwijzer aan de gereformeerde school. Zij ver­tegenwoordigen drie ‘zuilen’ binnen het lager onderwijs. Rooms katholieke onderwijzers liggen hier niet begraven. Zij vonden een laatste rustplaats in gewijde grond op het kerkhof achter de kerk die omstreeks 1850 aan de Utrechtseweg werd gebouwd. Tegenwoordig staat hier het kantoor van de Triodosbank.

Plattegrond van de begraafplaats

Plattegrond van de begraafplaats met aanduiding graven van onderwijzers

Lager onderwijs

In de eerste helft van de negentiende eeuw was lager onder­wijs een taak van de overheid geworden. Voor alle kinderen ongeacht religieuze of maatschappelijke achtergrond moest onderwijs mogelijk zijn. Het onderwijs, maar ook de gebouwen waarin les werd gegeven moesten aan landelijk vastgestelde eisen voldoen. Inspecteurs zagen hierop toe. Het onderwijs was voor iedereen, dus openbaar of neutraal. De overheid betaalde de leerkrachten en financierde de inrichting en bouw van neutrale scholen. Sinds de grondwetsherziening van Thorbecke in 1848 was vrijheid van onderwijs een feit. Dit betekende dat er naast openbaar ook bijzonder ofwel confessioneel onderwijs mocht worden gegeven. De financiering hiervan lag echter grotendeels bij de initiatiefnemers, veelal kerkgenootschappen en particuliere organisaties.

Met de wet Mackay werd in 1889 een aanzet tot gelijkstelling gegeven. De wet regelde dat de overheid een gedeelte van de salarissen van de onderwijzers van de bijzondere scholen voor haar rekening nam. Het duurde evenwel nog tot 1921 voordat openbaar en bijzonder onderwijs volledig gelijk waren gesteld. In 1900 werd de leerplichtwet ingevoerd, waarbij het volgen van onderwijs voor iedereen vanaf zes jaar verplicht was. Gevolgen hiervan waren dat er méér kin­deren naar school gingen en gedurende méér jaren, zes jaar en soms zelfs nog een extra zevende jaar. Dit betekende ook méér nieuwe schoolgebouwen.

Openbare lagere school of gemeenteschool

De eerste openbare gemeente­school in Zeist werd in 1817 gehuisvest in een bestaand huis aan de 2e Dorpsstraat. Als schoolmeester werd Simon de Meijere benoemd met zijn zoon Simon Gerardus als ondermeester. De ruimte was echter te laag, bedompt en te klein voor 200 leer­lingen. In 1838 werd een nieuwe school gebouwd ter hoogte van het huidige pand Slotlaan 120. Ook dit pand voldeed niet en in 1854 werd een nieuwe moderne school in gebruik genomen met drie afzonderlijke lokalen. De onderwijzerswoning kwam in een bestaand huis aan de 1e Hogeweg. Het door architect N.J. Kamperdijk ontworpen schoolgebouw bevond zich aan de achterzijde van het terrein aan de kant van de Weeshuislaan. ‘Te Zeist is een nieuwe school gebouwd. Een der besten en schoonsten uit het hele district’, aldus de schoolopzichter. De school telde op het hoogtepunt 260 leerlingen. De eerste hoofdonderwijzer werd Adrianus (Adriaan) de Meijere die in 1853 zijn vader Simon de Meijere was opgevolgd. Een grotere openbare school verrees in 1880 aan de1e Hogeweg (ter plaatse van het V&D pand).

Simon de Meijere (1782-1862) en Adrianus de Meijere (1814-1863)

Simon de Meijere (1782-1862) gehuwd met Catharina van Ewijck begon zijn loopbaan als schoolmeester in Vuursche, waar ook hun kinderen werden geboren. In 1817 verhuisde het echtpaar naar Zeist. Zij bewoonden het schoolhuis aan de 2e Dorpsstraat. Behalve de twee reeds genoemde zonen, Simon Gerardus (1811- ?) en Adrianus (1814-1863), had het echt­paar ook twee dochters, Helena Catharina (1816-1891) en Geertruida (1812-1863).

Vader en zoon Adriaan de Meijere waren naast onderwijzer ook voorlezer en voorzanger in de hervormde kerk. Zijn plotselinge dood op 10 maart 1863 was voor velen een grote schok. Het betekende echter wel dat de kerkenraad van de hervormde gemeente hun plannen voor het oprichten van een hervormde school kon uitvoeren. Zij hoefden niet langer rekening te houden met het feit dat hun voorlezer en voorzanger in de kerk tevens hoofdonderwijzer was op de gemeenteschool. De verwachting was dat veel leerlingen van deze openbare school zouden overgaan naar de nieuwe hervormde school, zoals ook geschiedde. De hoofdonderwijzer op de nieuw gestichte hervormde school werd Jacob van Zanten.

Graven van de familie De Meijere

Graf-C17_de-Meijere_van-Ewijck_Zeist

Graf C17

Het graf C17 heeft geen grafsteen meer. Hier liggen begraven Simon de Meijere sr. (geb. 14 maart 1783 en overl. 24 januari 1862) en zijn echtgenote Catharina van Ewijck (geb. 1755 en overl. 1835), voorts hun zoon Adrianus de Meijere (geb. 19 april 1814 en overl. 10 maart 1863) en diens echtgenote D. Lynos (geb. ? en overl. 1875). Verder Helena Catharina (geb. 1846, 1 maand), Geertruida (geb. 1847, 6 maanden), Cornelis (geb. 1853, 4 maanden) en Denise Adriana (1846-1854, 8 jaar) de Meijere. Dit zullen kinderen van Adrianus zijn geweest. Verder zouden Johanna Beukers (overl. 1845, 44 jaar) en Adriana van Sennede, (overl. 1854, 80 jaar) hier zijn begraven. Hun relatie met de familie De Meijere is vooralsnog onbekend.

Andere graven van leden van de familie De Meijere zijn, E60, E106 en E76.

Graf-E60_Leeuwen_De-Meijere_Zeist

Graf E60

Het graf E60 is van Geertruida de Meijere, (1812-1863), dochter van Simon sr. en haar echtgenoot C. van Leeuwen (1813-1884). 

Opschrift graf E60

C.VAN LEEUWEN
GEB. 25 feb. 1813
OVERL. 19 dec. 1884
ECHTGENOOTE
G. DE MEIJERE
GEB. 13 SEPT. 1812
OVERL. 14 AUG. 1885

Graf-E106_Struve_De-Meijere_Zeist

Graf E106

In graf E106 zijn begraven Helena Catharina de Meijere (1816-1891), dochter van Simon sr., haar echtgenoot D. Struve (1819-1899) en hun dochter Adriana Struve (1850-1920).

Opschrift graf E106

H.C. STRUVE
GEB. DE MEIJERE
1815 – 1891
D. STRUVE
1819 – 1899
en
ADRIANA STRUVE
1850-1920

Het graf E76 betreft een jongere generatie De Meijere en is in dit kader niet nader uitgewerkt.


Nederlandse hervormde lagere school

Jacob van Zanten was een voorman in de schoolstrijd en mede oprichter van de Vereeniging een School met den Bijbel. Hij werd benoemd als eerste hoofdonderwijzer aan de her­vormde school aan de Slotlaan. Bij de opening van de school in 1865 vertrokken 150 leerlingen van de overvolle openbare school waar Adrianus de Meijere tot aan zijn plotselinge dood in 1863 hoofdonderwijzer was geweest naar deze confessionele school. De school was eerst gevestigd in het gedeelte van het Weeshuis dat later bekend was als gebouw Irene. In 1916 werd achter het weeshuiscomplex aan de Weeshuislaan een school met acht klassen gebouwd, waarin zowel lager- als mulo-onderwijs werd gegeven. In 1920 werd achter het Wees­huis een aparte lagere school gebouwd met een uitgang naar de Slotlaan. Deze school werd bekend als de Slotlaanschool.

Foto het Schoolhuis Slotlaan Zeist

Het schoolhuis; voor het huis Jacob en zijn vrouw Johanna Maria en links met de fiets hun jongste zoon Dirk, later oprichter van Apotheek van Zanten.

Graven van de familie Van Zanten

Graf-G131_Jacob-van-Zanten_Zeist

Opschrift graf G131

JACOB VAN ZANTEN
IN LEVEN HOOFD DER HERV. SCHOOL
1 JAN. 1933 – 18 JAN. 1915
‘HIJ LEIDDE DE KINDEREN TOT JEZUS’
EN ZIJN ECHTGENOTE
JOHANNA MARIA EVERS
31 MEI 1836 – 8 JAN. 1920

Graf G131

Graf G131 is het graf van Jacob van Zanten en zijn echtgenote Johanna Maria Evers. 

Graf E62

Graf E62 is het familiegraf waar zes kinderen van Jacob en Johanna Maria van Zanten-Evers, die allen door ziekte zijn overleden, zijn begraven, te weten Eva (1862-1867), Jacob (1866-1876), Grietje Dirkje (1860-1882), Hendrik Cornelis (1882-1885), Jacob Seth (1877-1891) en Cornelia (1874-1891). Deze laatste twee kinderen stierven kort na elkaar aan tyfus.

Graf-E62-Familiegraf-Jacob-van-Zanten

Opschrift graf E62

FAMILIEGRAF
VAN
JACOB VAN ZANTEN

Familiefoto van het gezin Van Zanten te Zeist 1884

Familie Van Zanten gefotografeerd in 1884. Op deze familie foto staan de twee jongste kinderen er niet bij, Hendrik Cornelis (1881-1885) en Dirk (1883-1953). Zij waren mogelijk nog te klein of de foto is eerder gemaakt. Drie andere kinderen staan ook niet op de foto, dochters Grietje Dirkje (1861-1882) en Eva (1863-1867) en zoon Jacob (1866-1876). Zij zijn dan alle drie al overleden. Nadien zal het echtpaar nog twee kinderen verliezen, die wel op deze familie foto staan. In 1891 overlijden kort na elkaar Jacob Seth (1877-1891) en Cornelia (1874-1891).

Het gezin Van Zanten

Kinderen geboren uit het huwelijk van Jacob en Johanna Maria van Zanten-Evers:

  1. 1857 Gerrit Jan van Zanten
  2. 1858 Johanna van Zanten
  3. 1861 Grietje Dirkje van Zanten (overleden 20 juni 1882)
  4. 1863 Eva van Zanten (overleden op 26 februari 1867) *Eerste dochter met die naam
  5. 1865 Willem van Zanten
  6. 1866 Jacob van Zanten (overleden 21 december 1876)
  7. 1868 Eva van Zanten *Tweede dochter met die naam
  8. 1869 Grietje van Zanten
  9. 1872 Maria van Zanten
  10. 1874 Cornelia van Zanten (overleden op 14 november 1891)
  11. 1877 Jacob Seth van Zanten (overleden op 19 oktober 1891)
  12. 1880 Jacoba van Zanten
  13. 1882 Hendrik Cornelis van Zanten (overleden op 14 maart 1885)
  14. 1883 (25 juni) Dirk van Zanten. Zijn moeder Johanna Maria is dan al 48 jaar oud. Dirk van Zanten is apotheker en oprichter van apotheek Van Zanten aan de Slotlaan.
Portretfoto Jacob Seth van Zanten (1877-1891)

Portretfoto Jacob Seth van Zanten (1877-1891)

Portretfoto Jacob van Zanten en Johanna Maria van Zanten-Evers

Portretfoto Jacob van Zanten en Johanna Maria van Zanten-Evers, t.g.v. hun vijftigjarig huwelijk in 1906.

Jacob van Zanten (1833-1915)

Jacob van Zanten is in 1833 geboren in Veenendaal. Hij begon in 1856 als onder­wijzer in Vuursche. Op 14 juni van dat jaar trouwde hij in Wageningen met Johanna Maria Evers (1836-1920). Uit hun huwelijk Portretfoto werden veertien kinderen geboren. Zes van Jacob Seth hen overleden op jonge leeftijd. Na enkele van Zanten jaren in Wissenkerke te hebben gewerkt (1877-1891) kwam hij in 1865 met zijn gezin naar Zeist. Zijn veertig jarig onderwijzersjubileum in Zeist vierde hij in 1905. Jacob van Zanten woonde met zijn gezin in het huis naast de school. Na zijn pensionering op 72-jarige leeftijd verhuisde het echtpaar naar een huis aan de Laan van Beek en Royen.

Foto onderwijsteam. Omstreeks 1905.

Omstreeks 1905. Het onderwijsteam van de hervormde school aan de Slotlaan. Op deze foto zit aan tafel links mej. E. Schouten, staan achter de tafel in het midden de heer J. van Zanten, rechts de heren J. van Ginkel en A.S. Krüsener. Wie de andere twee dames zijn links achteraan met hoed en rechts vooraan aan de tafel is onbekend. De jongen met de fiets, uiterst links op de foto is Dirk van Zanten. De foto is voor het woonhuis naast gebouw Irene genomen.

Rouwadvertentie Jacob van Zanten, 18 januari 1915.

Rouwadvertentie Jacob van Zanten, 18 januari 1915.


Foto Openbare school aan de 1e Hogeweg uit 1880

Openbare school aan de 1e Hogeweg uit 1880 ontworpen door gemeentearchitect A. Nijland.

Gereformeerde lagere school

In maart 1891 was door de vereniging voor lager onderwijs op gereformeerde grondslag besloten een gereformeerde school te openen in het gereformeerde kerkgebouw aan de Kerkweg, dat in 1873 was gebouwd. De school startte begin mei en tot hoofdonderwijzer werd A.C. de Vriendt benoemd. De school startte in 1891 met 24 leerlingen. Na zes jaar waren het er 114. In 1906 werd een nieuw groot schoolgebouw aan de Walkartweg in gebruik genomen. Bij zijn afscheid op 4 april 1917 telde de school 250 leer­lingen. Deze school werd in 1938 omgedoopt in Prinses Beatrixschool. Een naam die in de oorlogsjaren niet kon worden gebruikt.

Foto Leerkracht en leerlingen van de gereformeerde school (1905)

1905. Leerkracht en leerlingen van de gereformeerde school. De foto zou aan de achterzijde van de school zijn gemaakt. Gelet op de luiken voor de ramen zal het nog de oude school aan de Kerkweg zijn. De man met de bolhoed links is meester De Vriendt.

A.C de Vriendt (1858-1940)

Abraham Christiaan de Vriendt vestigde zich in Zeist op 28 februari 1891. Hij was toen nog niet getrouwd. Zijn vorige woonplaats was Nieuwer Amstel (Nu Amstelveen). Hij ging wonen aan de Kerkweg 9. Op 28 juli 1892 trouwde hij met Cornelia Anette Henkelman (1861-1902). Zij kregen zes kinderen:

  1. Gerarda Wendelina (1893-1983)
  2. Antonia Maria (1896-1986)
  3. Abraham Christiaan (1898-1989)
  4. Helena Margaretha Justine (1899-1988)
  5. Cornelis (1900-?)
  6. Everhart Frederik Hendrik (1902-1973)
Foto Het protestantse Weeshuis te Zeist

Het protestantse Weeshuis met rechts daarvan de school, het latere gebouw Irene en het naastgelegen woonhuis van de hoofdonderwijzer.

Graf-O50_De-Vriendt_Henkelman_Zeist

Opschrift graf O50

PS.32.1 en 2.Cor. 5.1
G.A. DE VRIENDT
-HENKELMAN
31 JAN.1861 – 3 NOV. 1902
JOH.17.24
A.C. DE VRIENDT
13 MAART 1858 -2 MEI 1940

Rouwadvertentie Abraham Cornelis de Vriendt.

Rouwadvertentie Abraham Cornelis de Vriendt

Gerarda Wendelina is als enige in Zeist blijven wonen. Ze werd onderwijzeres en was verbonden aan de gereformeerde Adriaanse School aan het Van Lennepplein.

A.C. de Vriendt zou 26 jaar tot 1917 hoofd van de gerefor­meerde school blijven. Hij was lid van de ARP. In 1913 waren er in Zeist grootscheepse feesten ter gelegenheid van 100 jaar bevrijding van Napoleon. Hij zat in de ”Sub-commissie voor de Kinderfeesten, Kinderzang en Kleppermarsch”. Bij de ingebruikneming van de nieuwe Noorderkerk in 1930 bood hij een bronzen adelaar aan. Deze diende als katheder. De uitgeslagen vleugels droegen “het opengeslagen Woord”.

Foto De school aan de Walkartweg te Zeist (1905)

De school aan de Walkartweg (1905)

Colofon
Graven van onderwijzers
Zeist, mei 2018

Samenstelling Bronia Okhuijsen-Schumacher (OAB) en Saskia van Ginkel-Meester (ZHG)
Met medewerking van Trudy Servaas (GAZ)

Foto’s en documentatie: GAZ en ZHG, en privécollectie Jacob van Zanten
Opmaak & drukken: Drukkerij Donath Zeist
© Stichting Oude Algemene Begraafplaats Zeist