2014 - muurtentoonstelling De Molenaars

Graven van molenaars in Zeist

Op de Oude Algemene Begraafplaats liggen leden van de molenaarsfamilies Van Altena, Struve en Schuurman begraven. Deze families zijn alle verbonden aan een of meer molens die het dorp Zeist in de 19de en 20ste eeuw heeft gekend.

Graf C2

(2) In graf C2 zijn begraven Gerard Cornelis van Altena (1809–1856) en zijn zoon Johannes Willem van Altena (1831–1856). Het graf heeft geen steen.

Graven Molenaars - Plattegrond Oude Algemeene Begraafplaats Zeist

Molenaars Graf N27

Graf N27

(3) In graf N27 zijn begraven Gijsbertus Struve (1851–1934), zijn eerste echtgenote Maria Struve-van Tellingen (1849–1903), en tweede echtgenote Jansje Struve-van Tellingen (1861–1952). Rond dit graf staat een ijzeren hekwerk.

Opschrift graf N27

hier rust
mijne geliefde echtgenoote
en der kinderen moeder maria struve
geb. van tellingen
geb. te zeist 14 maart 1849
en aldaar overl. 17 febr. 1903
gijsbertus Struve
geb. 12 juli 1851
overl. 13 febr. 1934
jansje Struve
geb. van Tellingen
geb. 8-10-1865
overl. 27-3-1952
ps 119:30 ber.

Molenaars Graf E78

Graf E78

(4) Graf E78 is het graf van Hendrik Schuurman (1811–1887) en zijn vrouw Geertrui van Dijk (1812–1880). Ook hun 17 maanden oude zoontje Hendrik is er begraven maar wordt op de steen niet vermeld.

Opschrift graf E78

rustplaats van
h. schuurman
geb. 20 jan. 1811
overl. 18 maart 1887
en zijn echtgenote
Geertruj van Dijk
Geb. 11 maart 1812
Overl. 27 jan. 1880

Molenaars Graf J46

Graf J46

(5) In graf J46 zijn begraven Hendrik Dirk Schuurman (1855–1934), zoon van Hendrik Schuurman (graf E78), zijn echtgenote Geertrui Anna de Greef (1858–1917) en hun zoon Willem (1889–1922). Ook rond dit graf staat een ijzeren hekwerk.

Opschrift graf J46

Hier rust
Mijn lieve vrouw
en der kinderen zorgzame moeder
Geertrui Anna de Greef
echtgenote van H.D. Schuurman
geb. 18 nov. 1858 – overl. 23 april 1917
en
Willem Schuurman
geb. 11 april 1889 – overl. 21 april 1922
en
onze lieve vader
H.D. Schuurman
geb. 31 jan. 1855 – overl. 6 nov. 1934

De molens

Gedurende 200 jaar hebben op verschillende locaties in Zeist vier molens gestaan. De molen aan de Molenweg met de naam ‘De Leeuw’ was een bakstenen stellingmolen, die rond 1770 werd gebouwd in plaats van een houten standaardmolen. Hij is afgebroken in 1856: de bomen in de omgeving belemmerden steeds meer de windvang. (6)

‘’t Klompje’, de molen aan de Koppeldijk, werd in 1855 gebouwd en afgebroken in 1971. (7) 

Aan de Voorheuvel, hoek Jagerlaan werd in 1845 molen ‘De Hoop’ gebouwd. (8) Nadat deze laatste molen in 1867 door een hevige brand als gevolg van blikseminslag was verwoest, verrees even verderop aan de Van Reenenweg een nieuwe molen die ‘De Vriendschap’ werd genoemd. (9) In 1927 is deze molen van zijn wieken ontdaan omdat hij steeds meer ingebouwd raakte. Toen in 1981 de resterende romp werd gesloopt, was de laatste molen uit Zeist verdwenen. Alle genoemde molens waren korenmolens.

Korenmolen ‘De Leeuw’ aan de Molenweg

(6) Korenmolen ‘De Leeuw’ aan de Molenweg (ca. 1770–1856), ca. 1810.

Houten korenmolen ‘De Hoop’ ca. 1860.

(8) Houten korenmolen ‘De Hoop’, hoek Voorheuvel / Jagerlaan (1845–1867), ca. 1860.

Familie van Altena

Aanvankelijk werkte Gerard Cornelis van Altena (1809–1856) als molenaar op molen ‘De Leeuw’ aan de Molenweg, eerst samen met zijn vader Johannes van Altena (1775–1849) en na diens vertrek uit Zeist in 1834, alleen. In 1836 werd de molen door Johannes van Altena verkocht aan Willem J.A. van Romondt, die hem al snel daarna overdeed aan Everard Schröder.

Gerard Cornelis van Altena, gehuwd met Gerrigje van Essen (1804–1855), kreeg in 1845 vergunning voor de bouw van een molen op een kleine heuvel op de hoek van de Voorheuvel en de Jagerlaan. Deze houten molen droeg de naam ‘De Hoop’.(8)

In 1856 vond op molen ‘De Hoop’ een ernstig ongeval met een molenwiek plaats waarbij doden waren te betreuren onder wie Johannes Willem van Altena (1831–1856), zoon van Gerard Cornelis. De laatste was ook bij het ongeval betrokken en zou later in dat jaar aan zijn verwondingen overlijden. Molen ‘De Hoop’ werd na het ongeluk verkocht door Carolina Weller, de jonge weduwe van Johannes Willem. (10) De nieuwe eigenaar was Leendert Anthony van der Meulen, die de molen tot 1864 in bezit heeft gehad.

Handtekening van Carolina Weller - 1856

(10) Handtekening van Carolina Weller, weduwe van Johannes Willem van Altena op notariële akte betreffende de verkoop van molen ‘De Hoop’ in 1856.

Familie Struve

In 1864 werd Gerrit Struve (1822–1872) de nieuwe eigenaar van molen ‘De Hoop’. Nadat de molen in 1867 door brand was verwoest liet hij verderop aan de Van Reenenweg molen ‘De Vriendschap’ bouwen. (11) 

Molenbaard van molen ‘De Vriendschap’.

(11) Molenbaard van molen ‘De Vriendschap’. De letters G.S. zijn de initialen van Gijsbertus Struve die de molen in 1867 liet bouwen.

Na het overlijden van Gerrit Struve in 1872 (niet begraven op de Oude Algemene Begraafplaats) werd zijn zoon Gijsbertus Struve (1851–1934) molenaar. Hij huwde in 1877 Maria van Tellingen (1849-1903). (12) 

De familie Struve ca. 1900

(12) De familie Struve ca. 1900. Rechts staand Gijsbertus Struve met voor hem gezeten zijn eerste vrouw Maria van Tellingen (met witte kap), hun dochters, schoonzoon en zoon Geurt.

Het echtpaar verkocht in 1878 de molen aan Willem Zeger(s) Deetman. Deze had twee arbeiders in dienst, Gerrit Schuurman en Willem du Pree. Laatstgenoemde zou vijftig jaar op ‘De Vriendschap’ blijven werken. (15)

Het interieur van molen ‘De Vriendschap’, schoolplaat (ca. 1910) van Cornelis Jetses.

(15) Het interieur van molen ‘De Vriendschap’, schoolplaat (ca. 1910) van Cornelis Jetses. Hierop is afgebeeld Hendrik Dirk Schuurman (1887–1934) bij het maalwerktuig; voorts ziet men zijn zoons Willem (1889–1922) die op de achtergrond bezig is een molensteen te billen, en Hendrik (1895–1956) die uit het trapgat omhoog komt (links). Willem du Pree, die vijftig jaar op de molen werkte, staat onder de trap.

Familie Schuurman

In de periode 1846 tot 1855 was Hendrik Schuurman (1811–1887), gehuwd met Geertrui van Dijk (1812–1880), molenaar van de molen aan de Molenweg. Deze was eigendom van Everard Schröder. In 1855 werd Hendrik de eerste molenaar van de nieuw gebouwde molen ‘’t Klompje’ aan de Koppeldijk. (7)

Korenmolen ‘’t Klompje’ aan de Koppeldijk (1855–1971), ca. 1907.

(7) Korenmolen ‘’t Klompje’ aan de Koppeldijk (1855–1971), ca. 1907.

Hun jongste zoon Hendrik Dirk Schuurman (1855–1934) werd molenaar van molen ‘De Vriendschap’, toen deze in 1896 in bezit kwam van Johan (W.D.E.L.) de Monté verLoren. (9) 

Korenmolen ‘De Vriendschap’ (1867–1981), gezien vanaf de Bergweg, ca. 1905

(9) Korenmolen ‘De Vriendschap’ (1867–1981), gezien vanaf de Bergweg, ca. 1905. Het huis met mansardekap bij de molen is de in 1902 gebouwde molenaarswoning.

Hendrik Dirk Schuurman en zijn echtgenote Geertrui Anna de Greef, ca. 1890.

(16) Hendrik Dirk Schuurman en zijn echtgenote Geertrui Anna de Greef, ca. 1890.

Hendrik Dirk was gehuwd met Geertrui Anna de Greef (1858–1917). (16) Het echtpaar had twee zonen, Willem (1889–1922) en Hendrik (1895–1956). Het gezin woonde in de molen totdat in 1902 ernaast een molenaarswoning werd gebouwd. De eerste steen van de woning werd gelegd door de pas 13 maanden oude Johan Philip de Monté verLoren. (14)

Zilveren troffel

(14) Zilveren troffel. Deze is gebruikt bij het leggen van de eerste steen van de molenaarswoning op 24 juli 1902 door Johan Philip de Monté verLoren.

De familie Schuurman gezeten voor het molenaarshuis, ca. 1910

(13) De familie Schuurman gezeten voor het molenaarshuis, ca. 1910. V.l.n.r. zoon Hendrik, het echtpaar Hendrik Dirk en Geertrui Anna en zoon Willem met zijn vrouw.

In 1922 kocht Hendrik Dirk Schuurman de molen, waar ook zijn beide zoons werkten. (13) (15) (17) Zijn oudste zoon Willem kwam in dat jaar bij een bedrijfsongeval om het leven. Hendrik (niet begraven op de Oude Algemene Begraafplaats) zette het bedrijf voort nadat zijn vader in 1934 ‘in het harnas’ op de molen was gestorven. De molen werd na de Tweede Wereldoorlog verder gemechaniseerd. In 1960 ging de molen over aan Hendriks zoon, Evert Schuurman. Tot aan de sloop in 1981 was in de molenromp en bijbehorende schuren fouragehandel ‘Schuurman de molen’ gevestigd.

Kar beladen met zakken meel bij molen ‘De Vriendschap’, ca. 1910.

(17) Kar beladen met zakken meel bij molen ‘De Vriendschap’, ca. 1910. Op de foto zijn onder meer te zien Hendrik Dirk Schuurman bij de kar en zijn zoon Willem met naast zich de hond.

Colofon
Graven van molenaars in Zeist

Documentatie:

  • Grafregister van de Oude Begraafplaats aan de Bergweg
  • dr. K.W. Galis, De molens van Zeist, Zeist 1981
  • Herkomst afbeeldingen: RCE (9); Zeister Historisch Genootschap (6[tekening, origineel Rijksmuseum Amsterdam], 7 [prentbriefkaart], 8 [foto van tekening], 11 [dia W. van Beek], 14 [foto J.H. Heimel]; H.A. Schuurman (13, 16, 17 ), R. Struve (12), C. Verboom (14)
    De zilveren troffel bevindt zich in de collectie van het Westfries Museum te Hoorn
  • Foto’s van de graven: S.G. van Ginkel-Meester

Met dank aan R. Klumpenaar-Bijlsma; R.P.M. Rhoen (Gemeentearchief Zeist)

Samenstelling: Zeister Historisch Genootschap, 2014

Vormgeving: Werkplaats Amsterdam